Gig Ekonomisi iş dünyasının istihdam dengesini nasıl etkileyecek?

Teknolojiyle değişen dünyanın ortaya çıkardığı yeni bir iş modeli olan gig ekonomisi, geçici pozisyonların yaygın olduğu ve kuruluşların kısa vadeli taahhütlerle bağımsız çalışanları işe aldığı bir serbest piyasa sistemidir. "Gig" terimi, belirli bir süre devam eden bir iş için kullanılan Amerikan İngilizcesi kökenli argo bir kelimedir. Gig ekonomisinin istihdam profiline kısa süreli iş arayanlar, serbest çalışanlar, bağımsız yükleniciler, proje bazlı çalışanlar, geçici ve yarı zamanlı işe alımlar örnek gösterilebilir.

Gig ekonomisi nedir?

Gig ekonomisi paylaşım, hediye ve takas ekonomilerini de içeren, değişen kültürel ve iş yaşantısının bir sonucudur. Gig ekonomisinin kültürel etkisi, pandeminin büyük bir etkiye sahip olduğu 2020'de COVID-19'un ortaya çıkmasıyla değişmeye devam etti. Gig ekonomisinin yükselmesinin en büyük etkenlerinden olan dijitalleşme, kurumsal yazılımlar ve yazılım robotları sayesinde birçok işi insanların üzerinden alırken, işlerin azalmasına da katkıda bulunuyor. İnsanlar çalışma yaşamları boyunca, özellikle de Y kuşağı, birkaç kez iş değiştirme eğilimindedir ve gig ekonomisi bu eğilimin kurumsallaşmış bir evrimi olarak yorumlanabilir.

{module|IlgiliYazi}

Gig ekonomisini oluşturan iş modelleri

Gig ekonomisi yükseldikçe, geçici olarak iş bulmayı mümkün kılan yeni iş modelleri benimseyen çevrimiçi platformların da sayısı artıyor. Bu web siteleri ve uygulamalar, kısa vadeli çalışanlar ile belirli bir hizmeti arayan kişiler ve şirketler arasında doğrudan köprü görevi görüyor. Bu modeli benimseyen şirketler, tarafları birbirine bağlamak için asgari bir hizmet ücreti alarak iş modellerini kazançlı tutuyor. Airbnb, Uber, Fiverr ve Amazon dahil olmak üzere bu uluslararası gig platformlarının çoğu artık iş dünyasının en karlı şirketlerinden bazılarına dönüşmüş durumda.

Günümüzün en popüler gig ekonomi iş modellerinden bazıları aşağıdaki gibidir:

Ev kiralama modelleri

Airbnb’nin en iyi örneklerinden birisini sergilediği ev kiralama modelleri, ek gelir elde etmek için evini ya da bir odasını kiralamak isteyenler ile kalacak bir yer arayanları bir araya getiriyor. Otellere göre daha makul fiyatlı ve muadil konforda konaklama alternatifi sunan bu model, tüm dünyada büyük ilgi gören gig ekonomisi yaklaşımlarından birisini oluşturuyor. Airbnb’nin yerel rakipleri bulunsa da, şirket bu alandaki tecrübesi ve kullanıcı memnuniyeti sayesinde liderliğini koruyor.

Ulaşım ve araç paylaşımı

Günümüzde sahiplik kavramının anlamını tartışmaya açan gig ekonomisi modellerinin başında ulaşım ve araç paylaşımı geliyor. Taksilere ve mevcut toplu taşıma araçlarına bir alternatif olarak ortaya çıkan Uber ve BiTaksi gibi gig ekonomisi hizmetleri, tutturdukları kalite standartları sayesinde otomobil sahipleri tarafından da kullanılıyor. Bu model, konforlu ve güvenli yolculuk etmek isteyen kişilerle bu hizmeti belirli kurallar çerçevesinde sağlamak isteyen araç sahiplerini bir araya getiriyor.

{module|IlgiliYazilar}

Yemek ve market alışverişi

COVID-19 salgını süresince 7’den 70’e herkesin kullandığı yemek ve market alışverişi uygulamaları, en popüler gig ekonomisi modellerinden birisine dönüştü. Bu dikeyde, gig ekonomisi platformları yemek ve market siparişi vermek isteyenlerle, söz konusu ürünleri sağlayan şirketler ve sevkini gerçekleştiren kuryelerle iş birliği yapıyor.

Evcil hayvan bakımı

Evinize yakın bir evcil hayvan oteli bulamayabilirsiniz. Ancak günümüzde evcil hayvanların bakımını üstlenen profesyonel veya istekli kişiler bulmak bir hayli kolay hale geldi. Evcil hayvan bakımı platformları, küçük dostlarına belirli süreyle bakacak kişiler arayan evcil hayvan sahipleriyle bu işe gönüllüleri bir araya getiriyor.

Gig ekonomisinin Türkiye’deki gelişimi

Türkiye’de gig ekonomisi, dünyayla doğru orantılı müthiş bir hızla büyüyor. Yerli gig ekonomisinin en büyük yıldızlarından yemeksepeti.com, 2015 yılında 589 milyon dolar karşılığında Delivery Hero’ya satılmıştı. Yemek siparişini market alışverişiyle birleştiren ilk yerli oyunculardan Getir ise Türkiye’nin yanı sıra İngiltere ve Fransa'da da faaliyet gösterecek kadar büyüdü. Rekabetin başını çeken bu ikilinin yanı sıra, Trendyol gibi platformlar da müşterilerinin market alışverişi ihtiyaçlarını karşılamak için benzer inisiyatifler başlattılar. Uber’in yüksek konforlu, güvenli ve standartlara sahip taşımacılık değer önerisi düzenlemelerle şekil değiştirse de yeni yaklaşımlar belirleyen Uber ile BiTaksi gibi yerli muadilleri insanlara talep ettikleri yüksek konforlu ve güvenli deneyimi sağlamak için çalışmaya devam ediyor. Üstelik birçok yeni marka yerli gig ekonomisinden paylarını almak için çeşitli dikeylerde oyuna dahil oluyor.