21 Eki 2020
7 dk okuma süresi
Dijital ödeme sistemleri ve teknolojileri her geçen gün daha da yaygın kullanılıyor; yazımızda ödeme sistemi türleri ve konuya daha fazla aşina olmak isteyenler için temel ödeme terimleri sözlüğü yer alıyor.
Ödeme sistemi nedir?
Alıcı ve satıcı arasındaki para aktarımını güvenli ve hızlı bir şekilde gerçekleştirmeyi sağlayan ödeme sistemleri, işlemlerin kayıt altına alınmasına da aracılık eder. Yazımızda daha çok yeni nesil dijital çözümleri ele alsak da bu kavram, aslında günümüzde nakit dışında kullandığımız neredeyse her yöntemi kapsıyor.
En yaygın ödeme sistemleri
Sanal POS
İnternet üzerinden alışveriş için en yaygın kullanılan çözüm olan Sanal POS, fiziksel POS cihazının dijital ortamda çalışarak banka ve kredi kartı üzerinden ödeme almasını ve tahsilat yapabilmesini sağlıyor.
{module|IlgiliYazi}
Dijital cüzdan
Banka ve kredi kartlarının yanı sıra, banka hesabı, sadakat kartı gibi ek tanımlamaların yapılabildiği dijital cüzdanlar, online alışverişte olduğu kadar fiziksel alışverişte de kullanılabiliyor.
Kripto para
Bitcoin ile tüm dünyada popüler hale gelen kripto para cüzdanları, Türkiye’de henüz ana akım yaygınlığa erişmiş değil. Ancak, yurt dışı kaynaklı web sitelerinde ve bazı servislerde kripto para ile alışveriş yapmak mümkün.
Temassız ödeme
NFC teknolojisi ve çipli kartlar ile gerçekleştirilen temassız ödeme, tüm dünyada hızlı bir şekilde popüler oluyor. Uyumlu dijital cüzdan çözümleriyle kartsız olarak da ödeme almayı sağlayan ve fiziksel ödemelerde kullanılan bu sistem, nakitsiz toplum hedeflerinin başarıya ulaşmasında rol oynayacak.
{module|IlgiliYazilar}
Sık kullanılan ödeme terimleri sözlüğü
3D Secure
Ödemelerde kullanılan bir kimlik doğrulama protokolü olan 3D Secure, online işlemlerde banka ve kredi kartlarının korunmasını sağlar. İki faktörlü doğrulama ile SMS üzerinden, alışveriş ya da ödeme yapan kişiye gönderilen bir kodun girilerek, cihaz sahibi olduğu doğrulanır ve kart bilgilerine ek bir güvenlik katmanı oluşturulur.
Altyapı sağlayıcı
E-ticaret, ödeme, SSL gibi hizmetlerde gereken teknik altyapıyı tedarik eden kurumlara verilen addır.
AML
Anti-Money Laundering teriminin kısaltması olan AML, para aklama karşıtı önlemleri ve güvenlik kurallarını kullanarak ödeme sistemini korur.
API
Uygulama Programlama Arayüzü (API), bir kurumun hizmetlerini dışarıya açmasını kolaylaştırır. Örneğin bir Sanal POS sağlayıcısı, ödeme API’leri ile müşterilerinin ödeme hizmetlerini kendi sistemlerinde kullanmasını sağlayabilir.
ATM
Automated Teller Machine tabirinin kısaltması olan ATM, ülkemizde bankamatik adıyla da bilinmektedir. Debit ve kredi kartı ile bankacılık işlemlerinin yapılmasını sağlamak üzere ortaya çıkan ATM’ler bugün QR kod gibi yenilikçi temassız yöntemleri de benimsediler.
Banka kartı
Debit kart olarak da bilinen banka kartı, banka hesabına ATM, POS ve Sanal POS gibi sistemler üzerinden erişerek işlem yapmayı sağlar.
BDDK
Bankacılık sektörünün düzenlenmesini ve denetlenmesini sağlayan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK), tasarruf sahiplerinin hakkını koruyan ve kredi sisteminin etkin çalışmasını sağlayan bir devlet kurumudur.
Big Data
Türkçeye Büyük Veri olarak geçen Big Data, insan eliyle işlenemeyecek büyüklükteki verileri tanımlayan bir kavramdır. Bir kredi kartı şirketinin tüm işlem bilgileri, bir akıllı fabrikadaki milyonlarca IoT sensöründen ya da Akıllı Şehirlerdeki cihazlardan gelen veriler, başlıca Büyük Veri örnekleridir.
Bitcoin
Merkez Bankası ya da resmi bir kuruluşa bağlı olmadan, blokchain ağı üzerinde çalışan ve bu ağ ile yönetilen, ek bir hizmete gerek duymadan hesaplar arası transfer yapabilmeyi sağlayan bir şifreli dijital (kripto) para birimidir.
Biyometri
Sistem ya da cihazlara erişim sağlama amacıyla insanın fiziksel ve davranışsal karakteristiklerini kullanarak kimlik doğrulama yapmaya verilen addır. Yüz tanıma, parmak izi okuma gibi işlemler, biyometrik kimlik doğrulama işlemleridir.
Blockchain
Blok zinciri olarak da bilinen blockchain, Bitcoin gibi birçok kripto paranın arkasındaki altyapıdır. Verilerin bloklar halinde birbirlerine eklenmesiyle oluşan blockchain, verilerin dağıtık biçimde tutulmasını ve blockchain üzerindeki uygulamaların ya da blok zincirine erişimi olan kişilerin bu verileri görmesini, düzenlemesini ve zincire yeni veriler ekleyebilmesini sağlar.
Bloke
Genelde bir meblağ için kullanılan bu tabir, daha çok çeşitli amaçlarla ve sürelerle kullanımı kısıtlanan parayı temsil eder ve ‘bloke tutarı’ olarak da adlandırılır.
BSMV
Bankaların kredilendirme işlemleriyle ilgili olan Banka Sigorta Muamele Vergisi (BSMV), T.C. Merkez Bankası’nın talimatıyla bankalar tarafından müşterilerden tahsil edilir.
Card not present
İşlem ortamında kart hamilinin fiziksel olarak bulunmadığı, dolayısıyla kartının da görülemediği durumları belirten hata mesajıdır.
Chargeback (ters ibraz)
Kredi kartı sahiplerinin, kartlarıyla kendilerinin yapmadıklarını belirttiği işlemlere yaptıkları itiraz ile başlayan chargeback sürecinde, itiraz bankaya iletilir. Banka ise chargeback işlemiyle ilgili belgeleri talep eder. Bu işlemlerin incelenmesi sonrasında bankanın işyerinden aldığı para iadesini tüketiciye iletmesine chargeback adı verilir.
Chatbot
Sohbet robotu olarak da bilinen chatbot, iş dünyasında ürün ve hizmet bilgilendirmeleri, müşteri destek ve alışveriş gibi amaçlarla kullanılmaktadır.
CVV
Kredi kartının arka yüzünde, imza şeridi üzerinde yer alan 3 haneli sayıya verilen addır. CVV (Card Validation Value) kodu ya da güvenlik numarası olarak bilinen bu sayı, VISA ve Mastercard tarafından üretilen kartlarda yer alarak hayatımız girmiştir.
Çipli kart
Kart güvenliğini sağlamak ve işlemleri hızlandırmak amacıyla üzerinde bir çip bulunan banka ve kredi kartları bir süre önce kullanıma girmiştir. Çipli kartlar, ülkemizdeki tüm yeni kartlarda kullanılmaktadır.
Debit kart
Banka kartı olarak da bilinen debit kart, doğrudan kart hamilinin mevduat hesabına bağlıdır ve bankacılık hizmetleri vermek için kullanılır. Bu hesap şifre ile korunarak ATM, POS gibi fiziksel ortamlarda ya da Sanal POS gibi dijital ödeme sistemleri aracılığıyla internette kullanılabilir.
Dijital Cüzdan
E-cüzdan adıyla da kullanılan Dijital Cüzdan, kullanıcıların ödeme bilgisini ve parolalarını taşıyan yazılım tabanlı bir sistemdir. Dijital cüzdanlara, banka hesabı, debit kart, kredi kartı, sadakat kartı tanımlanabileceği gibi, kripto para gibi dijital paralar ve diğer değer birimleri de tanımlanabilir.
EMV
Çip kullanan debit ve kredi kartı gibi ödeme araçlarını düzenleyen uluslararası standart olan EMV, güvenli ödeme sağlanabilmesi için gereken düzenlemeleri yapar.
ETBİS
Ticaret Bakanlığı tarafından oluşturulan Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi (ETBİS), e-ticaret sektöründeki kurumları kayıt altına almayı ve verilerin merkezi bir noktada toplanmasını sağlar. Bu veriler işlenerek istatistiksel bilgilere dönüştürülür.
Forex
Foreign Exchange tabirinin kısaltması olan Forex (Foreks ya da FX olarak da kullanılır) global bir pazar yeridir. Forex üzerinde ulusal para birimlerinin alışverişi yapılmaktadır.
Fintech
İngilizce finans ve teknoloji kelimelerinin birleşiminden oluşan fintech, ülkemizde fintek olarak da ifade edilmektedir. Her ne kadar tüm finansal teknolojileri ifade etse de genellikle yeni nesil inovatif teknolojiler için kullanılır.
Fraud
Türkçe karşılığı ‘dolandırıcılık’ olan fraud, finansal sistemlerdeki kötü niyetli işlemleri tanımlar. Ödeme sistemleri, bu tip işlemleri önlemek için anti-fraud çözümleri kullanarak makine öğrenimi gibi teknolojilerle şüpheli işlemleri işaretler ve engelleyebilir. Bazı durumlarda anti fraud uzmanları da işaretlenen işlemleri kontrol edip, fraud işlemlerini engelleyebilir.
HTTPS
Güvenli bir web protokolü olan HTTPS, verilerin web sitesinin bulunduğu sunucu ve ziyaretçi arasında şifrelenmesini sağlayarak, üçüncü tarafların kişisel ve kritik verilere erişimini önler. Ödeme kuruluşları ve bankalar, ödeme ile ilgili işlemlerde HTTPS protokolünün kullanımını zorunlu tutmaktadır.
Kimlik doğrulama (Authorization)
Kişi, sistem, cihaz, hizmet ve yazılımların bir sistemde gerçekleştirebilecekleri her tür eylemin, kendilerine tanımlanan yetkiler dahilinde olduğunu belirlemek için uygulanan güvenlik kontrolüdür. Kullanıcı adı ve parola kullanımı bunun en yaygın örneği olsa da son dönemde iki faktörlü kimlik doğrulama (2FA) ve işleyiş olarak benzer biyometrik çözümler (yüz ve parmak izi tanıma) de öne çıkmaktadır.
Kişisel veri
Bireylerin tanımlanmasını sağlayan her tür veri kişisel veri olarak tanımlanmaktadır. Ödeme dünyasında bu verileri kimin ne zaman nasıl saklayabileceği, işleyebileceği gibi konular, Avrupa’da GDPR, Türkiye’de ise KVKK (Kişisel Verileri Koruma Kanunu) ile düzenlenerek güvence altına alınmıştır.
MASAK
Maliye Bakanlığı bünyesindeki Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK), suç gelirlerinin aklanmasının araştırılmasını ve incelenmesini sağlar ve bunlarla ilgili olabilecek diğer faaliyetleri yürütür.
MERSİS
Merkezi Sicil Kayıt Sistemi, tüzel kişilerle ilgili ihtiyaç duyulan bilgileri vergi numarasıyla birleştirir ve tek bir noktadan sunar.
Mobil ödeme
Mobil cihazlar üzerinden gerçekleştirilen her tür ödeme işleminin genel adıdır. Temassız ödeme, dijital cüzdan gibi uygulamalar ile cihaz üzerinden ödeme yapılabildiği gibi, mobil POS uygulamaları sayesinde mobil cihazlar da ödeme alabilir.
NFC
Near Field Communication ya da Yakın Alan İletişimi adı verilen bu teknoloji, çip vasıtasıyla akıllı telefon, tablet, POS ya da diğer bilgi işlem kapasiteli cihazlara entegre edilebilir. Bir çip ya da başka bir NFC vericisinden gelen verileri kablosuz olarak okuyabilen sistem, temassız ödeme işlemlerinde kullanılan en yaygın teknolojidir. Güvenlik amacıyla, NFC sistemleri sadece birkaç santimetre mesafeden çalışırlar.
Online ödeme
Satın alınan ürün ve hizmetler karşılığında, alıcı ve gönderici arasında elektronik olarak para transferi yapılması işlemidir.
OTP (One Time Password)
Tek seferlik parola olarak da bilinen OTP, sistem güvenliği amacıyla kullanıcının iki faktörlü doğrulamada kullandığı paroladır.
Ödeme geçidi
Tüketiciler ve iş dünyası için online ödemelerde kredi kartı doğrulamasını ya da doğrudan ödemeyi doğrulayan servistir.
Pazar yeri
Marketplace teriminin Türkçesi olan pazar yeri, alıcılar ve satıcıları ürün ve hizmetlerin alışverişinin yapılması çerçevesinde buluşturan bir platformdur.
PCI-DSS
Ödeme Kartı Endüstrisi Veri Güvenliği Standardı (PCI-DSS), 2004 yılında aralarında Visa, MasterCard, Discover gibi kart sağlayıcı kuruluşların bulunduğu şirketler tarafından belirlenmiş bir güvenlik standardıdır. Şirketlerin kart bilgilerini saklama, işleme ve aktarmaları için gereksinimlerini belirler ve aynı adı taşıyan sertifikasyonla kuruluşların ödeme güvenliği seviyesini gösterir.
Sanal klavye
Online ödeme işlemlerinde ya da e-bankacılık hizmetleri gibi hesap ve sistem giriş bilgilerinin güvenliğini sağlamak amacıyla ekran üzerinden kullanılan klavyelere sanal klavye adı verilir. Sanal klavyeler, tuş dizilimi değiştirme, şifreli iletişim gibi özelliklerle aktarılan verilerin üçüncü taraflarca ele geçirilmesini önler.
SSL
Secure Sockets Layer ifadesinin kısaltması olan SSL, kimlik doğrulama, şifreleme ve şifre çözme işlemleri yapan web tarayıcılar ve sunucular arasında internet üzerinden aktarılan verileri korumaya yarayan bir güvenlik teknolojisidir. Bugün kullandığımız e-ticaret, bankacılık gibi kritik verilerin iletildiği hizmetlerin yanı sıra, birçok diğer web sitesi de bir SSL sertifikası yardımıyla korunmaktadır.
Token
Kullanıcının yaptığı her işlemi eşsiz hale getiren, benzersiz bir koddur. Uzun ve karmaşık bir şifre olarak üretilen session token’lar sayesinde, sunucu ve istemci arasındaki oturumlar birbirinden ayrıştırılabilir.
İlgili Postlar