Kurumsal blok zincirin temelleri nelerdir?

Blok zincir teknolojisi neredeyse sadece Bitcoin ve diğer kripto paralar ile birlikte anılıyor olsa da aslında bu devrimsel teknoloji özellikle fintek sektöründe büyük değişimlerin öncüsü olma potansiyeline sahiptir. Kripto para projelerini bir kenara bırakırsak, günümüzde kurumsal kullanım için de pek çok blok zinciri alternatifi vardır.

Çok geniş bir çerçevede tanımlamak gerekirse, blok zinciri, üçüncü taraf doğrulaması gerektirmeden verileri halka açık bir deftere kaydeden dağıtılmış bir defter teknolojisidir. Blok zincir içinde kimliği belirlenemeyen alıcı ve gönderici taraflar, yerleşik bir fikir birliği yöntemi aracılığıyla verilerin geçerliliğini onaylar.

Blok zincirinin potansiyel değerini anlamak için öncelikle halka açık blok zincir ile kurumsal blok zincir arasındaki farkı ve kurumsal blok zincir kullanımının avantaj ve dezavantajlarını iyi anlamak gerekir.

Halka açık blok zinciri nedir?

Pek çok kişi izinsiz blok zincir olarak da bilinen halka açık blok zincirine aşinadır. Halka açık bir blok zincirindeki bilgiler, merkezi olmayan, eşler arası (P2P) bir bilgisayar ağı aracılığıyla dağıtılan dijital düğümlerde depolanan işlem verileridir. Kullanıcılar anonimdir ve bir blok zincirine eklenen verilerin gerçekliğini fikir birliği ile onaylarlar. Blok zincirinin altında yatan dağıtılmış defter teknolojisi, bir varlığın işleminin ayrıntılarını herhangi bir zamanda erişilebilen çeşitli yerlere kaydeder.

İyi bilinen halka açık blok zinciri kullanımları arasında kripto paralar ve NFT'ler sayılabilir. NFT'ler, blok zincirinde tekil bir kopya olarak var olan özel, dijital temsillere dönüştürülmüş kriptografik varlıklardır. Tüketiciler, sahipliklerini doğrulayan NFT'ler ile bu dijital koleksiyonların alım satımını yapabilir. NFT'lerin kullanım alanı dijital koleksiyon kartlarından sanat eserlerine kadar uzanır. Buna ek olarak, NFT'ler ve kripto paralar merkezi olmayan finansa örnek olarak gösterilebilir. Her biri, bir finansal işlemin aracı işlemlerini ortadan kaldırmak için blok zinciri teknolojisini kullanır.

Halka açık blok zincirin iki önemli dezavantajı performans ve ölçeklenebilirliktir. Sistem yavaş çalışır, desteklenmesi maliyetlidir ve işlem sayısı arttıkça sürdürülebilir olmaktan çıkabilir. İşlem sayısının artması aynı zamanda makul bir hızda ölçeklendirme yapabilmeyi de engeller. Blok zinciri, özellikle de kripto paralar yüksek miktarda enerji kullanımına da ihtiyaç duyar.

Kurumsal blok zinciri nedir?

Genel ve kurumsal blok zinciri arasındaki farklardan biri izin seviyeleridir. Özel blok zinciri olarak da bilinen kurumsal blok zincirine erişmek için onaylı kullanıcılara atanmış kriptografik anahtarlar aracılığıyla kapalı bir ağa erişim izni verilir. Kurumsal blok zinciri herkese açık değildir. Özel blok zincirini kontrol eden firma, dijital olarak bağlı düğümlere kimin veri görüntüleyebileceğini, değiştirebileceğini veya ekleyebileceğini belirler.

Özel bir blok zinciri, merkezi olmayan halka açık blok zincirlerinin aksine merkezi bir yapıya sahiptir. Taraflar arası iletişim, konsorsiyum blok zincirinde görüldüğü gibi işletmeden tüketiciye veya işletmeden işletmeye şeklinde olabilir.

Konsorsiyum blok zinciri nedir?

Bir konsorsiyum blok zinciri hem genel hem de özel blok zincirlerinin işlevlerini bir araya getirir. Konsorsiyum blok zinciri, halka açık blok zincirinin açık sistemini ya da özel blok zincirinin kapalı sistemini kullanmak yerine, sınırlı bir gruba erişim sağlar. Bu blok zinciri türünde, konsorsiyum blok zinciri önceden onaylanmış dahili ve harici kullanıcıların bir kombinasyonundan oluşabilir.

Kurumsal blok zincirinin kendine özgü güvenliği ve gizliliği, dışarıdan bir kişinin verileri değiştirebilmesini engeller. Onaylanmamış bir harici kullanıcı, blok zinciri kontrol eden firma erişim izni vermediği sürece kaydedilen verilerle etkileşime giremez. Ancak bu, kurumsal blok zincirinin hatasız olduğu anlamına gelmez. Kötü niyetli bir harici kullanıcının, bir güvenlik zafiyetinden yararlanarak özel blok zincirine yetkisiz erişim elde etmesi riski her zaman vardır.

Kurumsal blok zincirinin faydaları

Bankalar ve finans kuruluşları gibi işlemsel değiş tokuşlara bağlı olan sektörler dışında kurumsal blok zincirinden yararlanabilecek başka sektörler de vardır. Blok zinciri teknolojisi, tedarik zinciri yönetimi, konaklama ve sağlık hizmetleri operasyonları gibi farklı alanlarda kullanılabilir.

Blok zinciri teknolojisinin diğer bazı kullanım alanları şunlardır;

İlaç tedariki: İlaç türlerini ve parti numaralarını blok zincirine kaydederek reçeteli ilaç tedarik zincirindeki hatalar azaltılabilir.

İnsan kaynakları: İş başvurusunda bulunanların eğitim seviyelerini, istihdam geçmişlerini ve diğer kariyer niteliklerini onaylamak gibi sıradan görevlerin işlenme süreleri azaltılabilir.

Kamu Hizmetleri: Holdingler arasında enerji ticareti ve elektrikli araç şarj istasyonları için faturalandırma gibi görevler otomatikleştirilebilir.

Blok zinciri önemli bir finansal ve yönetimsel yatırım gerektirdiğinden, bir işletmenin işlemlerini nasıl işlediğine derinlemesine bakmak önemli bir husustur. Örneğin, akıllı sözleşmeler yoluyla işlemlerin ve diğer süreçlerin otomatikleştirilmesi, işletme işlevlerini verimli ve güvenli hale getirebilir. Sonuç olarak, kurumsal bir blok zinciri projesine yatırım yapmak mevcut bir sorunu çözebilir ve BT harcamalarını artırma riskini azaltabilir.

Kurumsal blok zincirine ilişkin endişeler

Bir kurumsal blok zincir, bir ekosistemi paylaşmak veya bu ekosisteme erişim izni vermek için çeşitli kuruluşlar arasında karşılıklı bir anlaşma gerektirir. Bazı BT uzmanları, kurumsal blok zincirinde güven sağlamanın halka açık blok zincirinden daha zor olduğunu düşünür. Yalnızca merkezi düğümler bunu yapabilecek güce sahip olduğundan daha az sayıda düğüm daha az güvenlik anlamına gelecektir. Yani birkaç düğümde meydana gelebilecek bir güvenlik sorunu, yerleşik mutabakat sistemini tamamen tehlikeye atabilir.

Bir diğer endişe de hız ve performanstır. Bir kurumsal blok zincirinin kapalı ağının birden fazla genel işlemi desteklemesi gerekmez. Sonuç olarak, iş gereksinimleri kurumsal blok zincirinde depolanan verileri sınırlar.

Herhangi bir yazılımda olduğu gibi, blok zinciri de değişim yönetimi gerektirir. Başarılı bir iletişim için tüm tarafların kesin kriterler üzerinde anlaşmaya varması gerekir. Bu kriterler; ortak iş kurallarını, paylaşılan verilerin tanımlarını ve yasal regülasyonların gerekliliklerini içerir.

Kurumsal blok zinciri kurulumu, merkezi bir veri tabanı ekosistemi oluşturmaktan daha maliyetli ve karmaşık olabilir. Blok zincirini bir hizmet olarak satın almak (BaaS - Blockchain as a Service) kurulum maliyetlerinden tasarruf edilmesini sağlayabilir ancak bulutta çalışacak olan bu çözüm başka masraflara da neden olabilir.

Bazı şirket çalışanları kurumsal blok zincirine geçişin işlerini ellerinden alacağına dair endişeler duyabilir. Bu düşüncede olanlar geçiş sürecinde pek istekli davranmayacaktır. Blok zinciri kullanımı ile veri girişi, manuel doğrulama işlemleri ve basit evrak işlerini yönetme gibi rutin görevleri yapan personele ihtiyaç kalmayacaktır.

Gündeminde sürdürülebilirlik olan bir kuruluşun, kurumsal blok zincirinin sürdürülebilirlik hedefleriyle çelişip çelişmeyeceğini göz önünde bulundurması gerekir. Blok zincirinin neden olacağı karbon ayak izi, sürdürülebilirlik çabalarını önemli ölçüde etkileyebilir.