Karbon ayak izi nedir?

Karbon ayak izi, insanlardan kaynaklanan faaliyetlerden dolayı üretilen sera gazı miktarının çevreye verdiği zararın ölçüsüdür. Karbondioksit (CO2) cinsinden ölçülen karbon ayak izi, birincil (doğrudan) ve ikincil (dolaylı) olmak üzere ikiye ayrılır. İnsanların ısınma ya da ulaşım gibi ihtiyaçlarını giderirken fosil yakıt kullanımı neticesinde sebep oldukları sera gazı salınımları birincil karbon ayak izine girer. İkincil karbon ayak izi ise başta plastik olmak üzere kullandığımız her türlü ürünün ve bunların ambalajlarının imalatından geri dönüşümlerine kadar geçen süreçte atmosfere salınan CO2 miktarını belirtir. Dolaylı karbon ayak izi çok büyük oranda endüstriyel kaynaklıdır.

ABD’de yaşayan bir kişinin ortalama karbon ayak izi yaklaşık 16 tondur. Küresel olarak ortalama karbon ayak izi ise kişi başı 4 tona yakındır. Bu değerin 2050 yılına kadar 2 tonun altına düşürülmesi durumunda küresel ısınma ile mücadele kapsamında ortalama dünya sıcaklığında 2 derecelik bir düşüş sağlanacağı hesaplanmaktadır. Karbon ayak izine en fazla sebep olan etkenler; doğal gaz, petrol ve kömür gibi enerji kaynaklarıdır.

Karbon ayak izi nasıl hesaplanır?

Çevreye verilen zararı en az seviyeye indirebilmek için sera gazı salınım miktarını belirli bir seviyenin altında tutmak gerekir. Bunu sağlayabilmek için öncelikle karbon ayak izi doğru bir şekilde hesaplanmalıdır. Karbon ayak izi hesaplaması için farklı metotlar olsa da temel olarak yakıt tüketimi ve emisyon faktörünün çarpımı ile sonuca ulaşılır.

Dünya çapında faaliyet gösteren ve kar amacı gütmeyen The Nature Conservancy (Doğa Koruma) organizasyonunun internet sitesinden ulaşım, ısınma, beslenme ve alışveriş gibi günlük faaliyetler sonucu oluşan karbon ayak izi miktarı kolayca hesaplanabilir.

Karbon ayak izi etkileri nelerdir?

Karbon salınımının artmasıyla birlikte atmosferin doğal yapısında bozulmalar meydana gelir ve yoğunlaşan atmosfer nedeniyle de hava akımları olması gerektiği gibi gerçekleşemez. Karbon salınımı bu gibi nedenlerle küresel ısınma sürecinin hızlanmasına neden olan en büyük etkendir.

Küresel ısınma nedeniyle kutuplardaki buzulların erimesi denizlerin su seviyesini yükseltmekte ve deniz seviyesindeki yerleşim alanlarının önümüzdeki yıllarda sular altında kalması riskine neden olmaktadır.

Atmosferin asidik bir ortama dönüşmesine de neden olan karbon salınımı, asit yağmurlarına da neden olur. Bu yağmurlar insan sağlığına doğrudan zararlı oldukları gibi toprağın mineral oranını da düşürür.

Karbon ayak izimizi nasıl azaltabiliriz?

Karbon ayak izini düşürmek için hem bireylerin hem de şirketlerin alabileceği pek çok önlem vardır. Bunun için atılacak ilk adım, karbon ayak izini artıran durumlar hakkında daha fazla bilgi sahibi olmaktır. Ardından günlük hayatımızdaki bazı alışkanlıklarımızı değiştirerek karbon ayak izimizi azaltmaya başlayabiliriz. Aşağıda bunu başarabilmek için yapabileceğiniz basit önerileri görebilirsiniz; 

Ulaşım tercihleri

Fosil yakıt tüketiminin en yoğun kullanıldığı alanların başında ulaşım gelir. Bu nedenle araba kullanmak yerine olabildiğince yürümeyi ya da bisiklet, scooter kullanmayı tercih edebilirsiniz. Eğer gideceğiniz mesafe uzaksa toplu ulaşım araçlarını kullanabilirsiniz. Bireysel aracınızı kullanmak durumundaysanız yanınıza en azından bir kişiyi daha alıp toplam karbon ayak izinin düşmesine katkıda bulunabilirsiniz. Mümkünse aracınızı hibrit bir modelle değiştirebilirsiniz.

İlk anda pek akla gelmese de uçak yolculukları da önemli miktarda hava kirliliğine neden olur. Uçak seyahatlerinizi azaltarak, aktarmalı uçuşları tercih etmeyerek ve olabildiğince tren kullanarak bu konuda da karbon ayak izinizi azaltabilirsiniz.

Enerji kullanımı

Günlük hayatınızda kullandığınız elektrik miktarını basit önlemlerle azaltabilirsiniz. Kullanılmayan cihazları kapatarak, tasarruflu ampul kullanarak ya da çamaşır ve bulaşık makinelerini tam dolmadan çalıştırmayarak mevcut alışkanlıklarınıza küçük dokunuşlar yapabilirsiniz.

Oturduğunuz ev uygunsa elektrik üretme ve su ısıtma için güneş enerjisinden mutlaka faydalanmalısınız.

Beslenme alışkanlıkları

Karbon ayak izinizi düşürmek için beslenme alışkanlıklarınızda da değişikliğe gidebilirsiniz. Bunun için üretim safhasında doğaya daha az zarar veren gıdaları tercih edebilirsiniz. Büyükbaş ve kümes hayvanlarının üretim aşamalarında önemli boyutlarda enerji ve doğal kaynak tüketimi söz konusudur. Aynı durum konserve balıklar için de geçerlidir. Genel olarak et tüketimini azaltarak sebze ağırlıklı bir beslenme diyetine geçebilirsiniz.

Uzak mesafelerden gelen gıdaları seçmemeli, yerel yetiştiricilerden ve mümkün olduğunca organik tarım koşullarında üretilmiş gıdaları tercih etmelisiniz. 

Geri dönüşüm

Kağıt, cam, plastik gibi geri dönüştürülebilir atıklarınızı ayrıştırarak doğanın korunmasına önemli bir katkı verebilirsiniz. Kıyafetlerinizi ve ev eşyalarınızı olabildiğince uzun süre kullanmanız da ikincil karbon ayak izinizi oldukça düşürecektir. Yine de en iyi geri dönüşümün hiç kullanmamak olduğunu unutmayın. Gerçekten ihtiyacınız olmayan hiçbir ürünü satın almayın.